Stereotypen

Stereotypen, wat zijn dat eigenlijk?

Stereotypen zijn generaliserende denkbeelden over de kenmerken, eigenschappen en gedragingen van een sociale groep.  Deze veralgemeningen worden vervolgens toegepast op individuen die tot die groep behoren. Stereotypen zijn meestal negatief maar kunnen eveneens een “positieve” draai hebben, bv. alle Aziaten zijn erg slim in wiskunde. Niettemin zijn alle stereotypen, zelfs de positief klinkende, nadelig. Ze ontkennen immers zowel het individu als de overgrote meerderheid van de leden van de groep.

Soms worden stereotypen gecreëerd om een vooroordeel heel bewust te bewerkstelligen. Ten tijde van de kolonies werden zwarte mensen op allerlei manieren afgebeeld in ons land, lang voor de gewone Belgische dorpelingen een Afrikaan in ’t echt hadden gezien. Er stonden beeldjes van Afrikanen bij de beenhouwer die knikten wanneer je er een centje in stopte. Deze ja-knikkers schetsten een stereotype van minderwaardigheid, domheid en onderdanigheid. Het doel was natuurlijk om de misdaden in de kolonies te vergoelijken. Mensen concludeerden dat we aan ontwikkelingshulp deden, terwijl het in realiteit om misdaden tegen de menselijkheid ging. Ook een figuur als zwarte piet, hoewel van de Nederlanders overgenomen, paste perfect in deze beeldvorming. Etnische stereotypen die op een dergelijke manier aan mensen worden voorgelegd hebben de eigenschap om door te tijd heen onveranderd te blijven. 

Vooroordelen als gevolg van stereotypen …

We spreken van een vooroordeel wanneer iemand die lid is, of verondersteld wordt lid te zijn van een bepaalde groep in een negatief daglicht wordt gesteld omwille van een stereotype dat aan die groep werd toegedicht.

Er bestaan vooroordelen over geslacht, vermeend ras, etniciteit, cultuur, handicap, genderidentiteit, genderexpressie, armoede, nationaliteit, herkomst, politieke voorkeur, milieubewustzijn, leeftijd, religie, burgerlijke stand, sociale status, geaardheid, lichaamsbouw … de lijst is eindeloos.

Discriminatie is een actie die voortvloeit uit vooroordelen!

We spreken van discriminatie wanneer iemand handelt naar zijn bevooroordeelde overtuigingen.

Enkele voorbeelden van discriminatie zijn:

• Iemand die omwille van zijn vermeende afkomst heel vaak tascontrole krijgt in de winkels.
• Een patiënt die weigert zich te laten behandelen door een zorgverlener met een andere huidskleur. 
• Sollicitatiebrieven van mensen met een niet-Belgisch klinkende familienaam die puur omwille van die naam op de “te bedanken” stapel worden gelegd. 
• Vrouwen die kansen op promotie mislopen op basis van geslacht i.p.v. competenties.
• Oudere mensen die als infantiel behandeld worden in de computerwinkel.
• Iemand met een donkere huidskleur die te horen krijgt dat het appartement net werd verhuurd, terwijl het even later toch kan bezocht worden door iemand met een lichte huidskleur.

Negatieve effecten van stereotypen, vooroordelen en discriminatie op de geestelijke gezondheid van slachtoffers.

Ze kunnen daardoor problemen ervaren op school of op het werk (bijvoorbeeld pesten en intimidatie), hoop in de toekomst te verliezen en het gevoel hebben dat ze anderen niet kunnen vertrouwen.  En erger nog, aanhoudende confrontatie met uitsluiting kan leiden tot lichamelijke en psychische klachten, soms zelfs met zelfdoding tot gevolg.

Wat kunnen we doen?